Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

Artikel: Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid
Artikel: Boete zonder schuld 1
Artikel: Boete zonder schuld 2
Website: Arbeidsinspectie
Arbeidshygiënische strategieArbeidsinspectieArbeidstijdenwetArbo wet- en regelgevingVerantwoordelijkheid werkgever en werknemerVerantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

Verslag Arboseminar, juni 2001 (uit: Zichtlijnen, september 2001)

Een lezing door Pauline Beran (advocate en mediator bij Stenvers en Beran Mediation), gesecondeerd door Sonja Nossent (TNO Arbeid)

Een verslag van Eric de Ruijter

Allereerst wordt geturfd wat de achtergrond van de aanwezigen is. Ongeveer de helft is arbocoördinator, circa de helft is werkzaam in een theater, groot en klein houden elkaar in evenwicht. En ongeveer de helft van de aanwezigen heeft een functieomschrijving op schrift.

P.B. gaat het naar eigen zeggen simpel houden en schetst in het kort de verhouding tussen werkgever en werknemer in het arbeidsrecht: “Als iemand een arbeidscontract heeft, maakt deze persoon deel uit van de rechtspersoon. Dan is er een relatie tussen werkgever en werknemer. Een functieomschrijving staat al dan niet op schrift. Daarin staat eventueel de bevoegdheid, een budget en de verantwoordelijkheid van de werknemer. Als de functie niet goed wordt uitgeoefend kan een van de sancties ontslag zijn. Indien iemand werkt bij een tweede werkgever en daar schade veroorzaakt, komt vaak de claim terecht bij werkgever één. Bij deze werkgever zijn zowel de directeur als de werknemer over het algemeen niet persoonlijk aansprakelijk, maar de rechtspersoon, bijvoorbeeld een stichting. De arbowet speelt hier in feite juridisch geen rol. De werkgever (rechtspersoon) is namelijk op grond van het arbeidsrecht ook verplicht te zorgen voor veiligheid. Eventueel kan de werkgever zich verzekeren tegen schades.”

Annemarie Kalkman van de Nestheaters te Amsterdam vraagt zich af hoe de relatie dan ligt tussen de Nes (werkgever één) en een uitzendbureau (werkgever twee) dat personeel levert, bijvoorbeeld in verband met de arbeidstijdenwet? Volgens P.B. loopt werkgever één risico omdat deze bij een uitzendkracht nooit zeker kan weten of de deze het maximum aantal uren heeft overschreden. Werkgever twee zou hiervoor een verklaring moeten afleggen. Blijkt de wet toch overtreden dan kan werkgever één claim bij werkgever twee neerleggen.

Gerard van der Maat (Arbeidsinspectie) is ook bij deze sessie aangeschoven en stelt dat de ATW de verantwoordelijkheid is van de werkgever en het inlenen in dit geval ook. Hooguit kan dan inderdaad een civielrechtelijke claim neergelegd worden, maar bij overtreding van het maximaal aantal uren is werkgever één aansprakelijk.

Guus Verhagen van Parkstad Limburg klaagt over het feit dat hij nooit, ondanks herhaalde verzoeken, een functieomschrijving heeft gekregen. Volgens P.B. kan dit bij de ondernemingsraad aangekaart worden en kan je een omschrijving volgens de wet wel eisen, zonder dat er overigens een sanctie kan komen. Is het vervolgens mogelijk iemand die geen functieomschrijvng heeft te ontslaan? P.B.: “Als de ontslaggrond het niet goed functioneren is, dan sta je sterk in je schoenen als werknemer.”

En hoe zit het met de relatie tussen een werkgever en een free-lancer? Juridisch bestaat de free-lancer niet. En ook hier is de ATW van toepassing als deze persoon op de werkvloer van een werkgever bezig is. P.B. wijst erop dat ook mondelinge contracten rechtsgeldig zijn. Bij ATW kan je ook alles mondeling te kennen geven, alleen het is daarna moeilijk te bewijzen of iemand de waarheid heeft gesproken over het aantal gewerkte uren. Jaap Jong, directeur van de VNT, introduceert de term ‘de non-existente free-lancer’. En P.B. oppert daarover een artikel in Zichtlijnen te schrijven.

Maar waarom is de free-lancer dan geen uitzondering op de ATW? Omdat deze simpelweg niet voldoet aan de uitzonderingscriteria van de ATW: een gegarandeerd (hoog) salaris in combinatie met een leidinggevende functie.

Het tweede gedeelte van de sessie gaat meer over de arbowet. Ter introductie memoreert P.B. dat de arbowet al 21 jaar oud is en nu pas tot leven komt. In een EEG-verdrag van 1956 was al sprake is van het vastleggen van normen voor arbeidsomstandigheden.

Wie en wat is de werkgever volgens de arbowet? Het is al vaker gezegd: de werkgever heeft de verantwoordelijkheid voor het arbobeleid, voor het voorkomen van gevaar voor derden. De werkgever is volgens de wet verplicht doeltreffend samen te werken. Dus bij samenwerkende werkgevers zijn de twee rechtspersonen verplicht om de twee chefs goed te laten samenwerken.

De verplichting van de werknemer is om een goed gebruik te maken van de arbeidsmiddelen en de beschermmiddelen. De beveiligingen bij apparatuur mogen niet onklaar gemaakt of omzeild worden, de werknemer moet als hem dat gevraagd wordt onderricht volgen en moet gevaren melden. Ook dient men mee te werken als de Arbeidsinspectie langskomt.

De werknemer voert echter altijd bevoegdheden uit namens de werkgever.

Bij niet naleving van de arbowet deelt de arbeidsinspectie bestuurlijke boetes uit. Je hebt beboetbare feiten, ernstig beboetbare feiten en direct beboetbare feiten. Ook de werknemer kan hiermee te maken krijgen. “Als u zich niet aan artikel 11 van de arbowet houdt komt de arbeidsinspectie ook naar u toe”, aldus P.B.. Stel dat de werkgever alles in orde heeft, maar de werknemer niet, dan volgt een sanctie in de categorie ‘ernstig beboetbaar feit’ van fl 500,-. En daar is geen onderhandeling bij mogelijk. De ATW echter kent geen beboetbare feiten: de werkgever is strafbaar maar de werknemer niet (de atw is in feite een gehele andere wet dan de arbowet). Bij recidive kan de stap volgen naar het strafrecht: de arbeidsinspectie kan een zaak al na twee boetes voor dezelfde overtreding voorleggen aan het Openbaar Ministerie. De arbeidsinspectie maakt dan proces verbaal op en het OM beslist dan over al dan niet vervolging. Ook is de werkgever strafbaar bij het niet opvolgen van de aanwijzingen van de arbeidsinspectie.

Bij het strafrecht is het anders geregeld dan in de arbowet: de aansprakelijkheid kan niet alleen gelegd worden bij de werkgever maar ook bij de werknemer. Bij een vage functieomschrijving zal de arbeidsinspectie niet snel verbaal opmaken. Het strafrecht kan dus om de rechtspersoon heen. Daarom is het voor beide partijen van belang de functie goed te omschrijven.

Samenwerkende werkgevers zijn volgens de arbowet verplicht om goed samen te werken. Ze moeten dus hun afspraken goed in een contract regelen. Je kunt bijvoorbeeld algemene voorwaarden op papier zetten en in een contract hiernaar verwijzen. Al met al is dit veel meer werk voor directies. Vaak zijn ook arbozaken geregeld in een cao. Als daarin verantwoordelijkheden en functies zijn omschreven zijn werkgevers en werknemers beiden verantwoordelijk, omdat een cao door deze beide partijen wordt afgesloten. Of een Ministerie kan het voldoen aan de arbowet in de subsidievoorwaarden zetten, met eventueel een bijbehorend budget dat de subsidieontvanger zou moeten besteden aan arbo.

Hoe zit het met de verantwoordelijkheid van een aannemer die in een theater aan het bouwen is, wil iemand weten. Een aannemer is zelf verantwoordelijk, deze heeft een werk aangenomen en zijn werkzaamheden vallen dan zelfs onder het bouwbesluit. Ook is de aannemer dan verantwoordelijk voor derden. Handig is het in zo’n situatie om een duidelijke scheiding tussen het theater en de werkplek van de aannemer aan te brengen. Anders wordt het als bijvoorbeeld een installateur op de rollenzolder bezig is en de hulp nodig heeft van een technicus van het huis. Op dat moment is er sprake van samenwerkende werkgevers. Of elke onderhoudsmonteur van een ander bedrijf die in een gebouw aan het werk is onder de eigen danwel verantwoordelijkheid valt van de werkgever waar hij op dat moment is, hangt veelal af van het soort onderhoudscontract dat is afgesloten.

De vraag wordt ook gesteld of in een eenvoudig contract tussen een gezelschap en een theater wel veel over arbo hoeft te staan. Iedereen heeft zich toch aan de arbowet te houden, aldus Karin van Leeuwen van het Huis van Bourgondië? Volgens P.B. is het inderdaad onzin om een zinnetje op te nemen over dat men zich houdt aan de Arbowet, tenzij men specifiek zaken beschrijft. In de nieuwe mantelovereenkomst over samenwerkende werkgevers in het theater wordt een procedure opgenomen.

Wat doe je met een contract, waarin in kleine letters zaken staan die ingaan tegen de arbowet, wil Aryan Kleykamp van de Almeerse Theaters weten. Volgens P.B. is dat niet rechtsgeldig, iedereen dient zich aan de wet te houden en dat valt niet weg te contracteren. Je moet er wel op reageren en bijvoorbeeld deze kleine letters doorstrepen. Wie is hiervoor verantwoordelijk? Dat is uiteindelijk de directie.