De arbocoördinator: wil, weg en wet
Artikel: Succesvol Arbobeleid
Artikel: Goed Arbobeleid is geïntegreerd beleid
Artikel: De arbocoördinator: wil, weg en wet
Artikel: De taken van de arbocoördinator
Artikel: Taakverdeling in en om de organisatie
Artikel: Positie en opleidingen van arbocoördinatoren
Artikel: Arbo-opleiding en de praktijk van de podiumtechnicus
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 1, Rob Roos, Theater aan de Schie
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 2, Walter van Elteren, Theatercompagnie
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 3, Robert Vonkeman, Noord Nederlands Toneel
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 4, Ton Driessen, Wetten van Kepler
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 5, Chris Gorissen, Het Vervolg
Serie: Op zoek naar de arbocoördinator 6, Johan van der Kooy, De Paardenkathedraal
AanstellingskeuringArbobeleid in de organisatieArbocoördinator en preventiemedewerkerPlan van AanpakProductie risico inventarisatie & evaluatie (PRI&E)Risico inventarisatie & evaluatie (RI&E)Samenwerkende werkgeversVoorlichting en onderrichtWerkdrukDe arbocoördinator: wil, weg en wet
Over de juridische positie van de arbeidscoördinator
Uit Zichtlijnen 91, november 2004
Door Pauline Beran
In het arboconvenant Podiumkunsten lezen we dat de positionering van de arborcoördinator een onderwerp is waarmee de werkgroep Normering, standaardisering en beleidsregels zich bezighoudt. Voorts komen er, aldus hetzelfde convenant, een gecertificeerde basiscursus en opfriscursus arbocoördinator.
Hoe zit het eigenlijk met de juridische status van de arbocoördinator? Wat wordt daarover bepaald? Wat moet en wat mag hij/zij en in welk artikel van de wet kan over de positie van de arbocoördinator iets gevonden worden?
De arbocoördinator komt niet voor in de Arbowetgeving. De term coördinator wordt alleen genoemd in het Arbobesluit, hoofdstuk 2: Arbozorg en de organisatie van de arbeid. Afdeling 5 van het Arbobesluit is gewijd aan het bouwproces en daar is het aanstellen van een coördinator tijdens de ontwerpfase en ook tijdens de uitvoeringsfase een verplichting. Voorstellingen vallen echter niet onder het begrip bouwwerk, hoewel (voorstellingen op) locaties er onder omstandigheden wel onder kunnen vallen.
In de podiumkunsten is de arbocoördinator dus geen wettelijke verplichting. Een werkgever kan ervoor kiezen. De functie van arbocoördinator is in de arbopraktijk gegroeid. Net zoals de functie van boekhouder in de economie is gegroeid: om tal van redenen moest een bedrijf weten hoeveel geld of goederen of diensten in en uit gingen.
Complete vrijheid
Wat is de functie-omschrijving van de arbocoördinator? Die is er niet, niet voor de sector en niet voor een deelsector. CAO-partijen hebben nog? geen functieomschrijving opgesteld.
Ook hier dus: complete vrijheid. Het is voorstelbaar dat in CAOs een functieomschrijving wordt opgenomen met bijvoorbeeld minimumvereisten waaraan de functie dient te voldoen op het gebied van bevoegdheden, budget en verantwoordelijkheden. Er zouden dan ook opleidingseisen voor de functie kunnen worden opgenomen.
Andere mogelijkheden zijn er ook: de werkgroep die wijze woorden gaat wijden aan de positionering van de arbocoördinator kan modellen en voorbeelden geven waar werkgevers hun voordeel mee kunnen doen.
In het arboconvenant staan geen verplichtingen geformuleerd over de arbocoördinator In het convenant staan wel de convenantsdoelstellingen die in 2006 moeten zijn gerealiseerd. Deze hebben betrekking op fysieke overbelasting, werkdruk, schadelijk versterkt geluid en terugdringen langdurig ziekteverzuim. Als middel noemt het convenant onder meer de werkgroep Normering, standaardisering en beleidsregels, die zich bezig dient te houden met de positionering van de arbocoördinator. Het convenant formuleert verplichtingen die uit de sector zelf zijn gekomen.
Aansprakelijkheid
Is de arbocoördinator aansprakelijk als er iets mis gaat? Deze vraag valt in een aantal deelvragen uiteen. Het onderscheid tussen de Arbowet enerzijds en de arbeidsovereenkomstenrecht aan de andere kant is daarbij van belang. Er is de strafrechtelijke en bestuursrechtelijke aansprakelijkheid op grond van de Arbowet. In de Arbowet komt, zoals hierboven al gemeld werd, het begrip arbocoördinator niet voor. De aansprakelijkheid op grond van de Arbowet is daarom niet anders dan voor andere werknemers of werkgevers.
De werkgever is verantwoordelijk voor het Arbobeleid. In de Arbowet wordt deze verantwoordelijkheid (die betrekking heeft op zaken als de RI&E, het Plan van Aanpak, instructie en onderricht aan werknemers en aansluiting bij een Arbodienst) in tal van artikelen uitgewerkt. Wanneer de werkgever zijn verplichtingen niet nakomt, zegt de Arbowet bij sommige artikelen dat de werkgever een bestuurlijke boete opgelegd kan krijgen (door de Arbeidsinspectie), bij andere artikelen dat de werkgever strafbaar is (strafrechtelijke boete of meer).
Wie is de werkgever? Strafrechtelijk kunnen dat zijn: de eigenaar of directie, en/of degene die opdracht heeft gegeven tot het plegen van het strafbare feit, en/of degene die de feitelijke leiding heeft gehad, en/of de rechtspersoon (stichting, NV, BV).
Conclusie: het hangt er dus helemaal van af of de arbocoördinator tot een van deze categorieën behoort ten aanzien van het strafbare feit. Maar in principe is het mogelijk dat hij als functionele werkgever strafrechtelijk aansprakelijk is.
In zijn zuivere hoedanigheid van werknemer is de arbocoördinator eveneens strafrechtelijk en bestuursrechtelijk aansprakelijk. Ik verwijs naar artikel 11 van de Arbowet. Het gaat hier onder meer over het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen, het meewerken aan onderricht en het melden van
gevaren voor veiligheid en gezondheid aan de werkgever. Komt hij die verplichtingen niet na, dan kan hij de Arbeidsinspectie met een boete op zijn weg vinden. En er is de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid op grond van het arbeidsrecht.
De pijlers voor de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van arbocoördinator op grond van zijn arbeidsovereenkomst zijn gelijk aan die van andere werknemers. Dat betekent het volgende. Als de arbeidscoördinator zijn functie zeer ondermaats uitoefent en dat is hem aan te rekenen, zal een werkgever uiteindelijk over kunnen gaan tot ontslag. De arbocoördinator zou dan de verantwoordelijkheid die hij heeft op grond van zijn functie onvoldoende waarmaken. Wanneer hij zijn functie niet goed vervult en een derde daardoor schade lijdt (of dat nu binnen hetzelfde bedrijf is of erbuiten), dan is de werkgever aansprakelijk voor de schade. Slechts in hoge uitzonderingen is dat anders.
Samenwerking
In onze sector, met uitvoeringen in zalen of op locaties,moeten de arbocoördinatoren van gezelschap en zaal toch samenwerken?
Dat hangt er nog maar van af. De Arbowet bepaalt in artikel 19 dat de werkgevers doeltreffend (het doel van de Arbowet moet dus geraakt worden) moeten samenwerken wanneer er sprake is van werk door meerdere werkgevers in een en hetzelfde bedrijf. Het is aan de werkgever om te bepalen hoe hij de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van zijn werknemers daartoe inzet.3
Voorlopige conclusie: werkgevers zijn volledig vrij of zij al dan niet een arbocoördinator aanstellen. Er is geen enkele juridische verplichting.
Werkgevers zijn niet vrij maar verplicht te zorgen voor een arbobeleid, waaronder het opstellen en levend houden van de RI&E en van het Plan van Aanpak. Vergelijk het met het betalen van salaris en de afdracht van loonheffing en premies WW en WAO. Dat is een verplichting van een werkgever ten aanzien van zijn werknemers, van de fiscus en van UWV. Of hij dat met of zonder boekhouder doet, is geheel aan zijn eigen inzicht overgelaten. Betaalt hij de salarissen niet tijdig of draagt hij de premies niet tijdig af, dan krijgt hij het juridisch aan de stok met zijn werknemers, met de overheid en met UWV.
Nog een paar kanttekeningen
– Een arbocoördinator zonder duidelijke bevoegdheden, budget en verantwoordelijkheden is een wassen neus-arbocoördinator. Verspilling van vergaderenergie. Zie voor een mooi voorbeeld van de manier weerop het budget op lange termijn wordt geregeld (wie is verantwoordelijk waarvoor) het artikel van Robert Baaij in Zichtlijnen 2003, nr 86. Dit gaat over het onderhoud van de Goudse Schouwburg door diverse instanties/organisaties. Het principe van lange termijn-afspraken met geobjectiveerde criteria voor wat betreft de budgetten is overal toepasbaar.
– Een arbocoördinator dient inzicht te hebben in alle aspecten van het bedrijf die met arbobeleid te maken hebben. Al het personeel, de techniek. Hij heeft zicht op gevolgen van beleid op arbo-kwesties en zorgt ervoor dat die uitsluitend positief zijn. Hoe positief, dat is de afweging van de directie.
– Artistiek versus arbo? De arbocoördinator zorgt ervoor dat deze discussie niet voorkomt of in ieder geval op een inhoudelijk niveau wordt gevoerd. Beweren dat arbobeleid ten koste van het artistieke product gaat is hetzelfde als stellen dat het betalen van salaris aan een danser of musicus ten koste van de artistieke kwaliteit zou gaan. Zowel het artistieke product als het arbobeleid zijn een gegeven. De eventuele cursus voor de arbocoördinator zal hieraan uitgebreid aandacht moeten besteden.
– In het verlengde hiervan: de arbocoördinator zorgt dat hij mede bepaalt wat de belangrijke kwesties zijn in het bedrijf. Daarmee kan hij bereiken dat arbobeleid niet iets is voor erbij, maar dat het een volwaardige plaats inneemt in de bedrijfsvoering. De arbocoördinator ziet de RI&E en het Plan van Aanpak in de eerste plaats als een communicatiemiddel.
– De arbocoördinator, of hij nu hoofd productie is of adjunct-directeur, spreekt de taal van de mensen in het gezelschap, het theater, het orkest, het ensemble.
– De wil van de werkgever is een noodzakelijke voorwaarde voor een adequaat arbobeleid. Alleen met die wil kan de arboweg bewandeld worden.
En de wet? Die kun je naar je (sector)hand zetten en dat is momenteel nadrukkelijk de bedoeling. Het Arboconvenant Podiumkunsten geeft de sector daartoe nog drie jaar de tijd.
Hij en zij, maar de zij lijkt nog behoorlijk ondervertegenwoordigd. Waar blijft zij? Het is nog even wachten, maar over twee jaar studeren de eerste vrouwelijke studenten van de Opleiding Productie Podiumkunsten van de Theaterschool te Amsterdam af.
2 Zie ook: P.Beran, Zichtlijnen 1998 nr 57, p. 21 en 59, p. 10 : Boete zonder schuld, een eigentijds drama? En Boete zonder schuld, tweede akte.
3 Zie: P. Beran, Arbo jij of Arbo ik?, Zichtlijnen 2002, nr 85, pagina 28. Over samenwerkende werkgevers.
4 Met dank aan Rob Roos (Fortis Theater aan de Schie) en Bram de Ronde (Ro Theater).